Stevan Todorović (Novi Sad, 13. april 1832- Beograd, 22. maj 1925) u srpskoj istoriji ostavio je značajan trag, ne samo u slikarstvu, već i u mnogim poljima vaspitnog i prosvetnog rada. Naziv izložbe, “Poleksija, volim vas” ukazuje na činjenicu da je Stevan u svojoj životnoj saputnici, Poleksiji Todorović, imao muzu, savetnika, dragocenog saradnika i veliku inspiraciju. Stevan i Poleksija Todorović zajednički su osnovali prvu slikarsku školu u Srbiji i bili prvi preduzetnički umetnički par u našoj zemlji. Zajedno su živeli i stvarali čitavog života.
Poleksija Todorović, kćerka profesora, pisca i diplomate, Matije Bana, bila je u to doba retko privilegovana žena koja je dobila mogućnost da se obrazuje. Iako ženama akademsko obrazovanje nije bilo omogućeno, Poleksiji je školovanje kod slikara Jovana Deroka, a potom i u školi Steve Todorivića, njenog supruga, bilo dovoljno da uz neosporan talenat koji je posedovala, ostavi značajan trag u srpskom slikarstvu i zauzme istaknuto mesto u masovnoj produkciji i plasmanu crkvenih slika na tlu srpskog kulturnog prostora. Poleksija je učestvovala na važnim grupnim izložbama, kao što je Međunarodna izložba u Rimu 1911. godine, koja je imala snažan odjek u tadašnjoj likovnoj kritici. Petnaest godina radila je kao profesorka crtanja u Višoj ženskoj školi dajući tako značajan doprinos edukaciji žena u srpskoj sredini s kraja 19. veka.
“A kada sam Stevu zavolela imala sam 16 godina, a on 33. Venčali smo se u Beogradu 1864. Na bogatstvo nismo mislili. Došla tako neka spahinica iz Bačke da me prosi za svog sina. Govorili su mi o bogatstvu, ali ja sam rekla: Hoću Stevu, a drugog neću!”, ispričala je Poleksija decenijama kasnije u jednom intervjuu za “Vreme”. Kada se udala za Stevu Todorovića, Poleksija je već savladala osnovne tehnike crtanja i počela je da pomaže svom mužu i da uz njega stiče veštine slikanja masnim bojama. Boravili su u Firenci i Rimu, gde su proučavali poznate kompozicije renesansnih majstora Ticijana, Rafaela, Tintoreta i Veronezea. Zajedno su izradili mnogobrojne ilustrativne akvarele i crteže, više velikih istorijskih kompozicija, dvadeset ikonostasa, mnoge ikone i pejzaže i oko 500 portreta. Bračni par radio je zajednički i na oslikavanju enterijera mnogih crkava.
View this post on Instagram
Kao akademski obrazovani slikar, Steva je bio dostojan da prikazuje ljudsku figuru u punoj telesnoj akciji, čime je dobio mogućnost da izradi istorijske slike u slavu nacije, kao što su “Smrt Hajduk Veljka” (1860.) i “Postriženje sv. Save” (1907.) Poleksija pak nije mogla da slika složene i zahtevne istorijske kompozicije jer po ustaljenim društvenim konvencijama vremena, nije bilo prikladno da izrađuje portrete vodećih dinastičkih, crkvenih, vojnih i kulturnih prvaka. Njeno portretno slikarstvo vezuje se za realistično predstavljanje, uslovno rečeno, manje važnih predstavnika građanske klase. O raskoši njenog pejzažnog slikarstva svedoči izuzetna slika “Panorama Beograda” iz Narodnog muzeja u Beogradu. Ipak, nemoguće je odvojiti stvaralaštvo Steve Todorovića od Poleksijinog stvaralašta. Njihovo slikarstvo isprepletano je kao i njihovi životi: oni su osobene individue koje skupa predstavljaju alegoriju intelektualnog prijateljstva i bračne ljubavi.
Na izložbi “Poleksija, volim vas” videćete pre svega značajne portrete Steve i Poleksije Todorović, ali i predmete za mačevanje, dokumenta i fotografije ikonostasa na kojima su Steva Poleksija zajedno radili; saznaćete o prijateljstvu i saradnji Steve Todorovića sa našim istaknutim kompozitorom Kornelijem Stankovićem, kao i mnoge tajne koje krije ova porodična, umetnička priča.
Izložbu “Poleksija, volim vas” možete pogledati u Domu Jevrema Grujića četvrtkom i petkom od 15 do 20 časova, a subotom od 11 do 16 časova (stručna vođenja su na svakih sat vremena) do 28. marta 2021. godine.
Autor: Nadlanu.com/ V.M.M.
Foto: Dom Jevrema Grujića/Instagram
