Postojalo je dosta nejasnih predstava i informacija o objektu koji se smatra jednim od najbitnijih dela arhitekture sa naših prostora – paviljonu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca na Svetskoj izložbi u Barseloni 1929. Zahvaljujući autorima, arhitekti Dariju Čupiću i istoričaru umetnosti Milanu Poznanoviću, kao i saradniku na projektu arhitekti Milanu Milovanoviću, veliki broj bitnih nepoznanica je odgonetnut, pa se otuda i nametnuo naziv izložbe – Misterija Brašovanovog paviljona iz 1929. godine.
Zahvaljujući dugogodišnjem istraživanju, u mogućnosti smo da prvi put vidimo rekonstrukciju spoljašnjosti i unutrašnjosti paviljona, veliki broj do sada neobjavljenih originalnih fotografija, tačno identifikujemo skulpturu koja je stajala ispred objekta i saznamo o uticajima, nedoumicama i mogućnostima budućih istraživanja. Ceo istraživački proces ne bi bilo moguće sprovesti da nije bilo digitalizacije koja je učinila da mnoge svetske arhive postanu dostupne i na internetu. Proces je zahtevao uporno pretraživanje dostupnih umreženih digitalizovanih arhiva i obradu prikupljenih podataka u formi arhivskih dokumenata i starih fotografija pomoću specijalizovanih softverskih alata.
Izložba i katalog predstavljaju presek dugogodišnjeg istraživačkog rada, jednog iscrpljujućeg procesa sa jasnim ciljem da aktuelizuju određene teme. Autori su, baveći se temama međuratne arhitekture na našim prostorima, popunili neke od praznina u poznavanju opusa arhitekte Dragiše Brašovana i bacili novo svetlo na tumačenje stilova, kao i na odnos modernizma i ar dekoa, i na taj način su učinili opipljivijim portret tog vremena.
Muzej nauke i tehnike, koji baštini i istoriju arhitekture i građevinarstva na našim prostorima, prepoznao je značaj ovog istraživanja i podržao inicijativu koja je upotrebom novih tehnika i tehnologija pomerila granice u cilju sticanja novih saznanja bitnih za istoriju nauke, umetnosti i tehnike na našim prostorima.
DRAGIŠA BRAŠOVAN
U arhitekturi koja je nastala na našim prostorima, u periodu pre i posle Drugog svetskog rata, posebno mesto zauzima arhitekta Dragiša Brašovan. Ovaj kreativni arhitektonski genije, pionir srpske moderne arhitekture, ostavio je za sobom bogato arhitektonsko nasleđe. Dovoljno je pomenuti Genčićevu kuću (danas Muzej Nikole Tesle), kafanu „Ruski Car“, zgradu Državne štamparije (danas Zgrada BIGZ-a) i hotel „Metropol“ u Beogradu, zgradu Komande vazduhoplovstva u Zemunu, zgradu Banovine (danas Vlada AP Vojvodine) i zgradu Glavne pošte u Novom Sadu, kao i paviljone sa Svetskih izložbi u Barseloni i Milanu.
Dragiša Brašovan je rođen 1887. godine u Vršcu, u kome je završio osnovnu i srednju školu. Napušta rodni grad i odlazi 1906. godine u Budimpeštu gde upisuje Arhitektonski fakultet Tehničkog univerziteta. Nakon završetka studija šest godina provodi radeći u poznatom Arhitektonskom ateljeu Teri i Poganj (Töri és Pogány) u Budimpešti. Nakon Prvog svetskog rata prihvata mesto gradskog arhitekte u Velikom Bečkereku. Otuda u ovim krajevima i nekoliko njegovih objekata kao što su Zgrada Srpske banke, Sokolski dom i Srpska pravoslavna crkva Vavedenja Bogorodičinog u Orlovatu. Brašovan će doći u Beograd početkom dvadesetih i sa arhitektom Milanom Sekulićem osnovati firmu „Arhitekt“, da bi od 1925. radio samostalno pod firmom „Arhitekta Dragiša Brašovan“, pružajući isključivo projektantske usluge. U jednom trenutku će staviti sa strane svoje akademsko obrazovanje i uploviti i aktuelne stilove ar dekoa i modernizma. Prelomni momenat u njegovom razvoju, kao i u smeru državnog stila u arhitekturi, desiće se u trenutku kada biva pozvan od strane kralja Aleksandra I Karađorđevića da osmisli paviljon u modernom stilu sa kojim je se Kraljevina SHS predstavila na Svetskom sajmu u Barseloni 1929. godine. Tridesetih godina nastaće njegova čuvena trilogija: zgrada Banovine, Komande vazduhoplovstva i Državne štamparije. Posle Drugog svetskog rata radio je u Projektantskom zavodu jugoslovenskih železnica, Projektnom zavodu Srbije, preduzećima Srbija-projekt i Jugoprojekt, jedno vreme i u Crnoj Gori. U periodu od 1959. godine obavljao je dužnost direktora beogradskog projektnog biroa Savremena arhitektura.
Bio je počasni i dopisni član Kraljevskog instituta britanskih arhitekata (Royal Institute of British Arhitects) od 1953. godine. Za dopisnog člana SANU izabran je 1961. Umro je u Beogradu 1965. godine.
